Ngā tino ingoa Māori mā ngā pēpi mō te tau 2023/2024 – kei Te Reo Māori

1 Hōngongoi 2024

Kua whakaputa a Te Tari Taiwhenua i ngā tino ingoa Māori mā ngā pēpi mō te tau 2023/2024.

Kei tēnei tau, ko Aroha/ko Te Aroha te tino ingoa mā ngā kōtiro. Ko Ariki/ko Te Ariki te tino ingoa mā ngā tama.

E 164 ngā pēpi i tapaina ai ko Aroha/ko Te Aroha, e 111 i tapaina ai ko Ariki/ko Te Ariki.

Koinei hoki ngā tino ingoa Māori mā ngā pēpi i te tauhounga.

Ka taea te rārangi katoa o ngā tino ingoa te tirotiro ki SmartStart.

Kua taki whakaputa a Te Tari Taiwhenua i te rārangi o ngā tino ingoa Māori mā ngā pēpi mai i te tau 2013.
Ko te tauhounga te tau tuatahi i whakaputahia ai te rārangi i te wā o Matariki, te tau hou Māori.

Ko tā mātau tukanga, ko te āta arotake i te takenga mai o ia ingoa me te aromātai mai hoki a ā mātau kaitohutohu rāroto me Te Atamira Taiwhenua, ko tō mātau rōpū kaumātua. Kātahi ka tukuna ngā ingoa i kōwhiria ki a Te Taura Whiri i te Reo Māori hei tirotiro mai mā rātau.

Ko ngā ingoa kei tēnei rārangi, he mea rēhita mai ki Te Tari Taiwhenua mai i te 10 o Hōngongoi 2023 ki te 30 o Pipiri 2024. E whai ana ēnei rā i te wā o Tangaroa o te maramataka Māori, e hono ana ki a Matariki. E hāngai ana ēnei rā ki ngā tohutohu mai a te Rōpū Tohutohu o Matariki.

Ko tā mātau hātepe

1. Ka whakarite mātau i tētahi rārangi roa i te tuatahi mā te tango ake i ngā ingoa katoa mai i ā mātau raraunga rēhita whānautanga e whakatutuki ana i ngā āhuatanga e rārangi iho nei:

• Ko ngā oropuare ko te i, e, a, o, u anake (me ngā oropuare roa)
• Ko ngā orokati ko te p, t, k, m, n, ng, wh, r, h, w anake
• Me mutu ngā ingoa katoa ki te oropuare

2. Me tutuki hoki i ngā ingoa katoa ko tētahi, nui atu rānei, o ngā paearu e rārangi iho nei:

• Me noho rānei ki tētahi papakupu reo Māori e whai mana ana hei kupu, heoi ngā ingoa pūhui (hei tauira ko Hineteuru), me noho mai ko ngā wāhanga tonu o te ingoa pūhui,
• Ka tirohia ngā ingoa mō ngā tohutō. Mehemea kua tuhia te ingoa me tētahi tohutō, ko te tikanga he ingoa Māori nō reira me 'whakamātau' ki ngā aratohu.

3. Ko ngā ingoa ka whakatutuki i ngā paearu o runga nei, engari he maha ngā pūtake, ka tangohia atu.

• Ko te tikanga o tēnei, mā te tango atu i te ōwehe o ngā ingoa kāore i takea mai i te reo Māori ka kore e kitea tērā ingoa ki te rārangi o ngā tino ingoa Māori.

4. Ka kōrerotia tā mātau rārangi me ō mātau kaumātua, kātahi ka whakamātauria ā mātau tūtohunga e Te Taura Whiri.

Tama

Ingoa	Kaute
Ariki/Te Ariki	111
Wiremu	86
Rāwiri	80
Mikaere	65
Nikau	63
Koa	62
Manaia	62
Manaaki	59
Kiwa	45
Kaitoa	45

Kōtiro

Ingoa	Kaute
Aroha/Te Aroha	164
Amaia	110
Maia	103
Anahera	85
Moana	70
Manaia	68
Ataahua	54
Marama	51
Atarangi	41
Tui	39

Ka Mutu